Son devrin en sık yapılan tartışmalarından biri, ülkedeki büyük sıkıntılara karşın AKP’nin oyunun neden yüzde 30’un altına düşmediği. Bu beklenti, büyük oranda insanın tam rasyonel bir varlık olduğu varsayımına dayalı. Meğer birçok çalışma, insanın yeterli ihtimalle sonlu rasyonel bir varlık olduğunu ortaya koyuyor. Hatta, son devir daha da büyüyen davranışsal iktisadın okumalarını klâsik iktisattan büyük oranda ayıran da bu; hudutlu rasyonellik.
AKP’nin neden DSP üzere bir ekonomik krizde yüzde 1’lere gelmediğini anlamakta zorlandığını tabir edenlerin kaçırdığı bir başka ayrıntı ise, AKP seçmenin hisleri ve duygusal bağları. Erdoğan, siyasi hayatının başından bu yana büyük bir seçmen kümesini duygusal olarak yakaladı. 2002 sonrası süreçte, kamu imkanlarından, medya gücünden, parti teşkilatlarından ve siyasal irtibattan yeterli faydalanmasıyla birlikte birinci vakitlerde “beğenme” ile başlayan his, büyük seçmen kümelerinde “aidiyet”e evrildi. Bu aidiyet bağının her şeye karşın AKP’de kalan bu yüzde 30’luk seçmende güçlü olduğunu görüyoruz. Bir araştırma tekniği olan Focus Küme çalışmalarında, bu bireylere “bu pazar seçim olsa ve iktidar değişse ne hissedersiniz” diye sorduğunuzda, değerli bir kısmı bir an duraksayıp, duygusallaşıp bir mühlet yanıt veremiyor. Hissin büyüklüğünü tanım edecek çok sayıda örneğe tanıklık ettik ancak yazının kısıtı nedeniyle bu durumla ilgili değerlendirmelerimi öbür yazılara bırakmayı tercih ediyorum.
Yaşananlara karşın, seçmende kopmaların olmamasının en çok sorgulandığı periyotlar ekseriyetle yolsuzluk argümanlarının yahut evraklarının tartışıldığı periyotlardır. Sıklıkla, siyasetçiden özel ömrü da dahil ahlaki bir eşik beklentisinde olan seçmenin, yolsuzluk savları karşısında oy verdiği partiyi cezalandıracağı umulmaktadır. Seçim sonuçları bu beklentiyi karşılamayınca da bu durum, seçmenin oy vermeyeceği kabulü üzerinden, oyların çalındığı tezlerini gündeme getirmektedir.
Mevzu, AKP/Erdoğan ve seçmeniyle alakası olduğunda, duygusal bağı içermeyen her tahlil eksik kalacaktır. Bu değerlendirmeyi yeterli anlatacağını düşündüğüm bir bilgiyi paylaşmak isterim. Son hafta yaptığımız ölçümde, seçmene iki farklı soru sorduk. Bunlardan birincisi “Oy vermeyi düşündüğünüz partinin genel lideriyle ilgili bir yolsuzluk ortaya çıkması durumunda partiye yönelik oy tercihiniz ne istikamette olur?” Sorusuydu. Cevapları birlikte inceleyelim.
Gördüğünüz üzere öteki parti tabanlarına benzeri bir formda, AKP seçmeninin de yüzde 42,2’si katiyen oy vermem, yüzde 23,8’i de oy vermem karşılıklarını vermektedir. Yani toplamda AKP seçmeninin yüzde 66’sı yolsuzluk yapılması halinde AKP’ye oy vermeyeceğini belirtmektedir. Yalnızca bu bilgiye bakıp “Ee o halde yolsuzluk argümanları yahut evrakları AKP’yi eritecektir” diyebilirsiniz. Durum o denli değil. Neden o denli olmadığını anlamak için ikinci sorunun karşılığına bakalım. İkinci soru şu: “Rakip partinin genel lideri, oy vermeyi düşündüğünüz partinin genel lideri hakkında yolsuzluk argümanlarında bulunsa, bu tezlere ne derece güvenirsiniz?” Karşılıkları da aşağıdaki üzere.
Gördüğünüz üzere, AKP seçmeninin büyük kısmı, her hangi bir rakip parti genel liderinin, oy vermeyi düşündüğü partisinin genel liderinin yolsuzluk yaptığı istikametindeki argümanlarına güvenmediğini belirtmektedir. Bu savlara güvendiğini belirten seçmen kümesi, AKP’de sadece yüzde 12. Bu ortada, AKP seçmeninde durum böyleyken öbür partilerin tabanında durumun farklı olduğunu tez edemeyiz. Neredeyse tıpkı diyebileceğimiz oranların olduğunu tabloyu incelediğinizde görebilirsiniz.
Öteki birçok data bize, yolsuzluk argümanlarının muhalif seçmeni öfkelendirdiği kadar iktidara oy veren seçmeni etkilemediğini gösteriyor. Kutuplaşmanın da tesiri ile birlikte, yolsuzluk tezleri, iktidara oy veren seçmenin eko çemberine düşmemektedir. Düşse bile inandırıcılığı zayıf kalmaktadır. Bilgili şartta, sav sahibinin kim olduğundan bağımsız, seçmende pek bir karşılığı olma ihtimali yoktur. Seçmenin yolsuzluk vb. tezlerden çok, somut sıkıntılara sözcülük edilmesi ve umudu büyütecek vaatlerin paylaşılmasına dayanağının daha çok olduğunu söyleyebiliriz. Buna somut örneklerden biri ise, bu hafta CHP Genel Lideri Sayın Kemal Kılıçdaroğlu’nun konuşmasıdır. Aşağıdaki konuşmayı deneklere izlettik.
Sayın Kılıçdaroğlu’nun bu açıklamasına ne derece katıldıklarını sorduk.
Tablodan da görüldüğü üzere Sayın Kılıçdaroğlu’nun bu açıklamasına iştirak oranı, tüm seçmen genelinde yüzde 68,6’dır. Muhalefetin, toplumun somut sıkıntılarına dair sözcülük üstlendiğinde seçmenden takviye aldığını, bu açıklama özelinde bir sefer daha deneyimliyoruz.
Toplumun büyük sıkıntıları karşısında, iktidarın iki politik stratejisinin olduğunu düşünüyorum. Bunlardan birincisi, tansiyonu, münasebetiyle da kutuplaştırmayı artırmak, ikincisi ise “ertelenmiş mutluluklar vaat etmek”. Tansiyon siyasetinin tesirine dair geçmişte çok data paylaşmıştık. “Ertelenmiş mutluluklar vaadine toplumun cevabı nedir?” sorusuna, gelin Erdoğan’ın bu haftaki açıklamasına iştirak seviyesinde cevap arayalım. Erdoğan’ın bu hafta yaptığı konuşmasını deneklere izlettik.
Görüldüğü üzere ertelenmiş memnunluk vaadine iştirak yüzde 37,8’de kalıyor.
Kurumların zayıf olduğu gelişmekte olan ülkelerde, siyasetin toplumların ömrüne tesiri büyüktür. Hakikat siyasal tercihler, refahı, özgürlüğü, adaleti ve barışı büyütür. Bugün iktidarın yaptığı üzere yanlış tercihler ise elde olan kazanımları bile eritir.
Elbette asli misyonlarımızdan biri yolsuzlukları teşhir etmek ve çaba etmektir. Lakin bize düşen; yolsuzluktan arındırılmış bir ülke hayalimiz için, kendi amaçlarımızı, vaatlerimizi ve tahlil tekliflerimizi, bıkmadan, usanmadan lisana getirmektir. Gerçek olan bu yoldur. Bu yol iktidar yoludur.
