BBCBalk bölgesinin ‘gölge’ belediye lideri Hacı Hikmet Taliban’a 1990’larda katılmış eski bir savaşçı Taliban denetimindeki Escort Eskisanayi bölgeye girmek uzun sürmedi Ülkenin kuzeyindeki Mezar ı Şerif kentinden hareket edip kenarlarında büyük bomba kraterleri olan yoldan yarım saat gittikten sonra Taliban ın Balk bölgesindeki yöneticisi Hacı Hikmet ile Eskisanayi escort buluştuk
Siyah türbanlı kolonya sürünmüş bu adam örgüte ülkenin büyük kısmını yönettiği 1990 lı yıllarda katılan deneyimli bir savaşçı
Taliban bizim için bir güç gösterisi hazırlamıştı Yolun iki tarafına dizilmiş Eskisanayi escort Bayan ağır silahlı savaşçıların ortasından geçtik Birisi roketatar bir oburu ABD askerlerinden ele geçirilen M4 tüfeği taşıyordu Balk bir vakitler ülkenin daha istikrarlı bölgelerinden biriydi artık ise şiddetin en çok hükümran olduğu yer
Savaşçılığıyla ün kazanmış mahallî askeri kumandanlardan Baryalay yolun aşağısını göstererek Hükümet güçleri çabucak orada ana pazar yerinin yanındalar Ancak üslerinden çıkamıyorlar Bu topraklar mücahitlere ait dedi
Kırsal bölgeler Taliban’ın
Aslında bu Afganistan’ın dört bir yanında sıkça rastlanan bir durum Hükümet kentler ve büyük kasabaları denetim ediyor lakin bu yerleşimlerin etrafı kırsal bölgelerin geniş kısmını elinde tutan Taliban güçleri ile kuşatılmış durumda
Taliban ana yollar üzerine kurduğu denetim noktaları ile bu toprakların kontrolünü sağlıyor
Onları esir alıp tutuyoruz Sonra mahkemelerimize teslim ediyoruz Ne olacaklarına onlar karar veriyor diye sürdürdü
BBC ‘Zafer bizim’
Taliban bu savaşın galibi olduğuna inanıyor
Yeşil çayını yudumlayan Hacı Hikmet Savaşı biz kazandık Amerika kaybetti diyor
ABD Lideri Joe Biden’in son ABD güçlerinin ülkelerine dönüşünü Eylül ayına bırakma kararı Amerikan askerlerinin ülkede geçen yıl varılan mutabakatla belirlenen 1 Mayıs tarihine kadar çekilmemiş olacağı manasına geliyor Bu Taliban liderliğinin sert yansısına yol açtı ancak her şeye karşın milislerin morali yüksek görünüyor
Hacı Hikmet Her şeye hazırız Barışa büsbütün hazırız ve cihada da büsbütün hazırız diyor
Yanında oturan bir kumandan da Cihat bir ibadettir İbadeti ise ne kadar yapsan yorulmazsın diye ekliyor
Müslümanla savaş ‘cihat’ olur mu
Geçen yıl Taliban için pek cihat yılı olmadı ABD ile mutabakat imzaladıktan sonra memleketler arası güçlere taarruzlarını sonlandırdılar fakat Afgan hükümet güçleriyle savaşmayı sürdürdüler
Hacı Hikmet Müslüman’ın Müslüman ile savaşmasının cihat anlayışı ile çelişip çelişmediği sorumuzu yanıtlarken bir çelişki olmadığını söyledi ve Biz Şeriat kanunlarıyla yöneten bir İslami hükümet istiyoruz Bu taleplerimizi kabul ettirene kadar da cihada devam edeceğiz dedi
Taliban’ın Afganistan’daki öteki siyasi kümelerle iktidarı paylaşmayı kabul edip etmeyeceği konusunda ise Hacı Hikmet buna Katar’daki örgüt liderliğinin karar vereceğini söylüyor Ne karar verirlerse kabul edeceğiz diyor
‘Afganistan İslami Emirliği’
Taliban kendisini rastgele bir isyancı küme üzere değil idaresi devralacak bir örgütlenme olarak görüyor Kendilerinden Afganistan İslami Buyrukluğu diye kelam ediyorlar Bu idaresi ele geçirdikleri 1996’dan 11 Eylül akınları sonrasında ABD güçlerinin müdahalesiyle devrildikleri vakte kadar kullandıkları isim
Denetimleri altındaki bölgelerde günlük hayatın gerektirdiği hizmetlerden sorumlu gölge yetkililerden oluşan gelişmiş bir idare sistemi oluşturmuşlar
Balk bölgesinin belediye lideri sayılan Hacı Hikmet bize çevreyi gezdiriyor
BBCKız çocukları 1990’lardaki Taliban idaresinde okula gidemiyordu Kız çocukları okulda
Ziyaret ettiğimiz ilkokulda oğlanlar ve kız çocukları Birleşmiş Milletler tarafından bağışlanan okul kitaplarıyla ders görüyor
1990’lı yıllarda iktidarları sırasında Taliban bayanların ve kız çocuklarının eğitimini yasaklamıştı Hala de birtakım bölgelerden kız çocuklarının okula gidişine müsaade verilmediği istikametinde haberler geliyor Ama en azından bu bölgede Taliban kız çocuklarının okumasını teşvik ettiklerini söylüyor
Taliban’ın lokal eğitim kurulunun sorumlusu Mevlevi Selahaddin Hicab giydikleri sürece sorun yok Okumaları önemli diyor Ortaokullarda ise yalnızca bayan öğretmenlerin ders verdiğini ve peçenin zarurî olduğunu da ekleyerek Şeriata uydukları sürece sorun yok diyor
Lokal kaynaklarımız Taliban’ın eğitim programından sanat ve yurttaşlık derslerini çıkardığını onların yerine İslami dersler koyduğunu lakin bunların dışında ulusal müfredatın izlendiğini söylüyor
Mevlevi Selahaddin Benim kızım şimdi küçük fakat büyüdüğünde okula ve medreseye göndereceğim Kâfi ki hicab ve Şeriat’a uygun olsun diyor
Sıhhat ocaklarında bayanlar çalışıyor
Okullardaki işçinin maaşlarını aslında Kabil hükümeti ödüyor lakin denetim Taliban’da Bu bütün ülkede şu anda uygulanan bir hibrit sistem
Yakındaki bir yardım kuruluşunun yönetimindeki sıhhat ocağında da durum tıpkı
Taliban bayanların sıhhat ocağında çalışmasına müsaade veriyor fakat geceleri onlara bir erkek yakınlarının eşlik etmesini bayan ve erkek hastaların birbirinden farklı tutulmasını koşul koşuyor Ayrıyeten doğum denetimi ve aile planlama danışmanlığı da verilen hizmetler ortasında
Taliban’ın üzerimizde olumlu bir izlenim yaratmaya çalıştığı açık
Hacı Hikmet bizim beklentilerimizi boşa çıkarmaktan gururlu aracımızla yanından geçtiğimiz bir küme kız öğrenciyi gösteriyor
Ancak Taliban’ın bayan haklarıyla ilgili tavrı konusundaki tasalar devam ediyor Kümenin hiçbir bayan yetkilisi yok ve 1990’lı yıllarda bayanların mesken dışında çalışmasını ve kız çocuklarının okula gitmesini yasakladığı hala hatırlarda
Balk bölgesindeki köylerde dolaşırken dış yerlerde çok sayıda bayan gördük ve bir kısmının örtüleri burkaya nazaran daha açıktı ve serbestçe geziyorlardı Lakin örneğin pazar yerinde bu halde giyinmiş bayan görmedik
Hacı Hikmet bayanların giysisi konusunda yasaklar olmadığını lakin muhafazakar toplum yapısı içinde esasen genel olarak kapandıklarını söylüyor
BBCKadınların sıhhat ocağında çalışmasına müsaade var fakat geceleri bir erkeğin eşlik etmesi kuralıyla Halk ne düşünüyor
Bölgeyi ziyaretimiz boyunca daima olarak yanımızda Taliban yetkilileri oldu ve onların eşliğinde konuştuğumuz mahallî halktan beşerler da Taliban’ı desteklediklerini onlara güvenliği sağladıkları için minnet duyduklarını anlattı
Yaşlı bir adam Hükümet varken insanlarımızı hapsediyorlar ve bırakmak için rüşvet istiyorlardı Halkımız çok acı çekti Artık durumdan memnunuz diye konuştu
Taliban’ın çok muhafazakar bedelleri kırsal kısımlarda yaşayan halkla daha az çatışıyor lakin bilhassa kentlerde yaşayan birçok insan 1990’ların İslam Buyrukluğu zulmüne geri dönüleceğinden son yirmi yıldır kullandıkları birtakım hak ve özgürlükleri kaybedeceklerinden telaş ediyorlar
Balk bölgesinde daha sonra görüşebildiğimiz isminin bilinmeyen tutulmasını isteyen bir kişi Taliban’ın röportajlarda kendisini yansıttığından çok daha sert olduğunu söyledi Bu kişi köylülerin sakallarını kestikleri için tokatlanabildiğini dövülebildiğini müzik dinliyorlar diye aygıtlarının parçalandığını söyledi İnsanların onların buyruklarına uymaktan öbür dermanı yok En küçük mevzuda bile çabucak fizikî şiddete başvuruyorlar Beşerler korkuyor diye konuştu
Yeni Taliban eski Taliban’dan farklı mı
Hacı Hikmet 1990’larda Taliban’a katılmıştı Etrafımızdaki daha genç savaşçılar fotoğraflar selfieler çektirmekten mutlu görünürken o kamerayı görünce evvel türbanıyla yüzünü örttü Sonra gülerek Eski alışkanlık dedi ve yüzünü açtı Eski Taliban idaresinde fotoğraf yasaktı
Ona eski Taliban idaresindeki icraatlarda kusur görüp görmediğini artık tıpkı formda davranıp davranmayacaklarını sorduk
Eski Taliban ve bugünkü Taliban birebirdir O vakitle şimdiyi karşılaştırırsak hiç bir şey değişmedi Ancak insanlarda değişiklikler oldu Kimisi daha sert kimisi daha sakin Bu olağan bir şey dedi
Taliban İslami hükümet kavramıyla tam olarak ne demek istediği nasıl bir idare yaratmayı amaçladığını bilerek muğlak bırakıyor üzere görünüyor
Birtakım yorumcular bunun hareketin daha radikal ve daha ölçülü ögeleri ortasındaki sürtüşmeleri engellemeye yönelik bir gayret olduğunu düşünüyor
Hem ortalarında bu kadar farklı görüşler barındırıp hem de tabanlarını tutabilecekler mi Bu bahiste en büyük imtihanı iktidara geldiklerinde yaşayabilirler
Birlikte tavuk ve pilavdan oluşan öğlen yemeğimi yerken uzaktan en az dört hava bombardımanının sesleri geliyor Hacı Hikmet istifini bozmadan Uzakta korkmayın diyor
Hava gücü bilhassa de Amerikalıların sağladığı hava gücü son yıllarda Taliban’ın ilerlemesinin önünü kesen en kıymetli faktördü
ABD geçen yıl Taliban ile muahede imzaladıktan sonra Afganistan’daki askeri faaliyetlerini çok büyük ölçüde azalttı askerlerini büsbütün çekmesinden sonra Taliban’ın ülkenin tamamını ele geçireceği bir askeri taarruza girişebileceğinden dert duyanlar var
Hacı Hikmet Afganistan hükümetinden Kabil yönetimi diye bahsediyor ve bunun yolsuz ve İslami olmayan bir idare olduğunu söylüyor Onun üzere düşünen Taliban yöneticilerinin kendi şartları kabul edilmedikçe ülkedeki öteki siyasi güçlerle uzlaşabileceğini düşünmek çok güç
Bu cihattır İbadettir Bunu iktidar için değil Allah için yapıyoruz Ülkeye onun kanunlarını Şeriat’ı getirmek için yapıyoruz Karşımıza kim çıkarsa onunla savaşırız diyor
