Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) 1999 yılı öncesinde işe girişte bayanlarda 5 bin prim günü ve 20 hizmet yılıyla, erkeklerde de 5 bin prim günü ve 25 hizmet yılıyla emekli olma kuralına sahipti. 8 Eylül 1999’da 4447 sayılı kanunun ilanıyla emeklilik kurallarına üçüncü bir yaş haddi eklendi.
O günden bu yana geçen 21 yıllık süreçte anayasal haklarından yoksun bırakılan Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) Derneği Lideri Gönül Boran Özüpak, EYT’lilerin problemlerini Cumhuriyet’e anlattı.
“HAKLAR İHLAL EDİLDİ”
“Biz iki kaideyle emekli olacağımız söylenen süreçte çalışma hayatına girdik” diyen Gönül Boran, “Emeklilikte Yaşa Takılanlar, 4447 sayılı kanunun geriye yanlışsız işletilmesi ile anayasal haklardan 2 ila 17 yıl yoksun bırakan bir yasanın mağduriyetini şahsen yaşayan şahıslardır. Öngörülebilir prensibi, eşitlik burada ihlal edilmiştir. Bugün bir genç sigortalı olup çalışma hayatına başlarsa 65 yaşında emekli olacağını biliyor. Oysa bizde bu türlü bir kaide yoktu. Biz iki koşulla emekli olacağımız söylenen süreçte çalışma hayatına girdik. Çoğumuz üç yıl, beş yıl, on yıllık çalışma hayatı içerisindeyken bir dakika dediler, size üçüncü bir koşul getiriyoruz yaş haddiyle emeklilik planlarınızı, hayallerinizi, anayasal haklarınızı öteliyorum.” tabirlerini kullandı.
Boran, yasanın ileriye yanlışsız işletildiğini vurgulayarak tahlilin Meclis’te olduğuna işaret etti:
“2002 yılında bu yasa Anayasa Mahkemesince “kazanılmış hak değil, beklenen haktır” diye onanıyor. Oysa anayasada her şey açık. Emeklilik hakkı bizim mülkiyet hakkımızdır ve anayasal bir haktır. Anayasa mahkemesi bunu beklenen hak olarak kabul ettiği için mecliste bu yasanın iptali ile gerçekleşebilecek bir sonuca ulaşmamız koşul. O yüzden biz de bu gayret sonuç alana kadar devam edeceğimizi her ortamda lisana getiriyoruz.”
(Gönül Boran Özüpak)
“EVİNDEKİ EŞYALARI TEK TEK SATIYOR”
Boran, 45-52 yaş aralığında emeklilikte yaşa takılanlar çok büyük mağduriyetler yaşadığını tabir etti. EYT’lilerin en büyük problemlerini sıhhat teminatlarından mahrum, işsiz ve geçim zorluğu çekmeleri olarak sıraladı. Koronavirüs salgınıyla birlikte EYT’lilerin durumunun daha da kötüleştiğine dikkat çeken Boran, “Hemen çabucak 28-30 yıl çalışma hayatı olan 47 yaşında 3 yıldır işsiz bir EYT’li bugün meskende tek tek eşyalarını satmaya başladı. Artık bu durumlar EYT’lilerin yaşadığı mağduriyetlerin en içler acısı durumu. Ne borç alınabilecek bir ortamı yaşıyorsunuz ne sağlıktan yararlanabiliyorsunuz.” dedi.
“HAKARETLERE UĞRADIK”
EYT’lilerin iktidar tarafından hakarete uğradığını, görmezden gelindiğini, çabalarının farklı algılara çekilmeye çalışıldığını söyleyen Boran şunları kaydetti:
“Bugün bütün iktidara talip olan muhalefet partileri haklılığımızdan yana. Çok çeşitli tahlil teklifleriyle yanımızda oluyorlar. Ancak maalesef hükümetimiz ve Cumhur İttifakı bize tahlil teklifleriyle değil bilakis biz farklı bir uğraş veriyormuşuz üzere algılarla yaklaşıyor; ‘Erken emeklilik isteniyor deniyor, çift maaş alacaklar diyor, bu yaşta emekli olunmaz diyor’.”
“AMA ERKEN ANCAK 2023, SEÇİMİ BEKLİYORUZ”
EYT’lileri temsil eden Boran, “EYT bugün tüm Türkiye’de sesini duruyor, basın, köşe müellifleri, muhalefet partileri, vekiller herkes EYT’lilerin haklarına, mağduriyetlerine inanıyor. Hükümetimiz bu hakkı vermiyorum dese de biz de genel seçimlerde, ister erken seçim olsun ister 2023 seçimi, vatandaşlık vazifemizi yaparken ne yapılanı ne söyleneni unutacağız. Zira birçok hakarete, yaftalara maruz kaldık. Biz hakkımızın peşinde olan bir sivil toplum kuruluşuyuz. Ve tüm Türkiye’de var olan bir kurumuz. Genel seçimleri de sabırsızlıkla bekliyoruz. Bizden istenileni ziyadesiyle yerine getirmiş Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları olarak görmezden duymazlıktan geliniyoruz. Hükümetin yarattığı farklı algılardan yorulduk ve bıktık. Biz de gerekeni yapacağız“ dedi.
“ÖL DENİLİYOR”
Boran kelamlarına şöyle son verdi:
“Sigorta primi hiçe sayılıyor. emeklilikte yaşa takılanlar ve aileleri 107 TL ödemeden maalesef sağlıktan yararlanamıyor. Nereye gitti bizim yatırdığımız primlerimiz, emanet ettiğimiz primlerimiz? Bir taraftan işe gidiyorsunuz sen yaşlısın diyor yaştan ötürü patron işe almıyor, bugün İŞKUR’da 35 yaşını aşmamış deniyor. En fazla 40 yaş olsun özel dal o da, devlet kurumu esasen mümkün değil. Çelişkiye bakar mısınız? Bu 45-50 aralığında olan kesim öl denilen kesim mi? Yaşamayın, açlıktan ne yapacaksınız? Ziyadesiyle prim ödemişiz.
Biz emekli olduğumuzda Avrupayı gezmeyeceğiz ki. Size örnek vereyim bugün yaş haddi kadar en büyük mağduriyeti yaşatacak SGK’nın 5510 sayılı yasasının yarın bir gün bağlanacak olan maaşların 1500 lira civarında olması kaçınılmaz. En yakınımızda, bir dernek lideri arkadaşım ssk.gov.tr’ye ne kadar maaş alırım diye girdiğinde gözüken 1400 TL. Düşünün prim gün sayısı 7 bin 8 bin olmuş. Pandemi öncesi Cumhurbaşkanı maaşı 1500 TL ile sabitledi lakin minimum fiyat 2800 lira iken 1500 TL ile geçinebilmek… Cumhurbaşkanına, milletvekillerine sesleniyoruz, diyoruz ki gelin de siz bu 1500 TL ile bir ay sonunu getirin. Geçinebiliyorsanız alkışlayacağız. Ve yaş haddi kadar bu aylık bağlanma oranlı çok çok daha önemli sonuçlara ulaşacak.”
PANDEMİDE İŞTEN ÇIKARILANLAR EYT’Lİ
Toplumsal Güvenlik Müşaviri Dilek Ete, salgında giderek zorlaşan hayat şartlarından en çok EYT’lilerin etkilendiğini belirtti. Dilek Ete, Koronavirüs salgını başladığından itibaren işten çıkarılanların çoğunluğunun EYT’li olduğuna dikkat çekti. Ete, “Salgın başladığı andan itibaren kapanan ya da kapanmayan işletmeler çalışanları ortasında bir seçim yapma durumuna gitti. Seçimi yaparken bilhassa maliyet oluşturan insan kaynağını azaltma kararı aldı. Azaltılanların büyük kısmı EYT’li. Nakdi fiyat takviyesiyle kenara ayırıyorlar, kısa fiyat çalışma dayanağı bile vermiyor” dedi.
Ete’nin belirttiğine nazaran “Nakdi fiyat dayanağıyla hayatlarını devam ettirmeye çalışan EYT’lierin kısa çalışma ödeneği alması ya da işe davet edilmesi çok düşük bir ihtimal. Hem iş bulamayan hem emekli olamayan EYT’liler konutuna ekmek götürebilmek için bir an evvel emekli olmak istiyor. Bu yüzden engelli emeklisi olmayı seçiyorlar. Yüzde 40 ile engelli emeklisi olabiliyorlar. EYT’liler ortasında bu tercih çok sıklaştı.”
(Dilek Ete)
“DEVLET ÖNEMLİ HAK KAYBINA UĞRATIYOR”
EYT’lilerin engelli emeklisi olma yoluna gitmelerini hak kaybı olarak yorumlayan Dilek Ete şunları kaydetti:
“Çalışan EYT’linin 5400 günden az günü varsa o vakit engelli emekli maaşı alması tercih edilebilir. Lakin diyelim ki 20 yıldır çalışmış, 7000 günü var, bu kişi engelli emeklisi olursa yazık etmiş olur emekliliğine. EYT’lilerin de birçoklarının aşağı üst 20 yıla yakın günleri var olağan emekli olacakken bunları malulen emekliliğe ya da engelli emekliliğe sevk etmek devletin yaptığı önemli hak kaybı. Bu defa yalnızca yaş hakkı kaybı değil kişiyi çaresizlikten, iş de bulamadığı için engelli emekli olmaya itiyorsun, o vakit da bu maaş manasında hak kaybı oluyor. İşsiz, nakdi fiyat dayanağıyla on gün geçinemezsiniz. Emekli olayım en azından sıhhat garantim olur, emekli olursam ilaçlarımı almış olurum, üç beş kuruş da maaşımı alırım iş bulursam da çalışırım diye düşünüyorlar. ”
